Linux İşletim Sistemi Nedir?
- Linux, İnternet üzerinde ilgili ve meraklı birçok kişi tarafından ortak
olarak geliştirilmekte olan ve başta kişisel bilgisayarlar olmak üzere
birçok platformda çalışabilen ve herhangi bir maliyeti olmayan bir
işletim sistemidir. - Linux, serbestçe dağıtılabilen, çok görevli, çok kullanıcılı UNIX işletim
sistemi türevidir. - 32/64 bitlik versiyonları vardır.
- Derleyiciler, Yorumlayıcılar ve birçok uygulamayı desteklemektedir.
- Diğer işletim sistemleri ile birlikte çalışabilir.
- Açık Kaynak kodlu olarak dağıtımı yapılmaktadır.
Linux Tarihçesi
- Linux, 1991 yılında Finlandiyalı bir üniversite öğrencisi olan Linus
Torvalds tarafından, daha eski işletim sistemlerinden birisi olan
UNIX’in mimarisine ve POSIX standartlarına uygun şekilde sıfırdan
yazılamaya başlanmıştır. - 1992 yılında Linus Torvalds geliştirdiği bu çekirdek yazılımı daha çok
geliştirici ve katkıcının desteğini alabilmek için özgür yazılım olarak
GNU Genel Kamu Lisansı ile yayınlamaya başlamıştır. - Linux 1.0 Çekirdeği 1994 yılında; 2.2 Çekirdeği ise 1999 yılında
yayınlanmıştır. - Günümüzde 100 milyondan fazla bilgisayarda kullanılmaktadır.
Açık Kaynak Kod (Open Software)
- Açık kaynak yazılım veya açık kaynaklı yazılım
veya kaynağı açık yazılım, kaynak kodu isteyen
herkese açık olan yazılımlardır. - İnternet’teki yazılım geliştiriciler ve programcılar,
bir yazılım parçası için kaynağı okuyabilir, yeniden
dağıtabilir ve değiştirebilirler. - Programcılar kodu değiştirebilir, güncelleyebilir
açıklarını kapatabilir ve istedikleri gibi
kullanabilirler.
Linux Nereden Bulabilirim?
- İnternet üzerinde birçok farklı Linux Dağıtımı bulabilirsiniz.
- Bu dağıtımlar içeresinden ücretsiz olarak istediğinizi bilgisayarımıza
indirmeniz mümkündür. - Bazı popüler Linux Dağıtımları
• Ubuntu (Ubuntu, Kubuntu, Xbuntu, Mint)
• SuSe Linux
• RedHat Linux
• Debian
• Fedora
• Elemantary OS
• …
Bir Linux İşletim Sisteminde neler Bulunur?
Bir linux işletim sistemi içerisinde :
• Kernel
• Grafik Kullanıcı Araüzü (GUI)
• FTP, Mail, Browser,
• Kelime işlemci programları,
• Görev yöneticisi, sistem araçları
• Üçüncü parti ücretsiz yazılımlar
• …
Bulunurlar.
Linux İşletim Sistemi Yapısı
• Linux İşletim Sistemi temelde iki asna
parçadan oluşur:
• Linux Çekirdeği (Kernel)
• Kabuk (Shell)
• Kullanıcılar Kabuk üzerinden işletim sistemi
ve üzerinde çalışmakta olduğu donanım ile
iletişime geçerler.
• Kernel donanım aygıtlarını yönetmekten
sorumludur.
Linux Kernel
• Kernel Linux işletim sisteminin kalbidir.
• Linux işletim sistemi donanım kaynaklarını yönetmekten sorumludur.
• Bu donanım kaynakları; veri depolama, yazıcıda veri yazdırma, bellek
ve dosya yönetimi, işlem yönetimi, ağ yönetimi gibi görevler ve bu
görevleri yerine getiren bilgisayar donanımı bileşenleri olabilirler.
• Kernel bilgisayara ait hangi kaynağın ne kadar süre ile ve kimler
tarafından kullanılacağına karar verir.
• İşletim sistemi için donanım kaynakları ve programlar arasında bir
köprü görevi görmektedir.
Linux Kernel’in Görevleri
G/Ç Yönetimi (I/O Management)
• İşlem Yönetimi (Process Management)
• Aygıt Yönetimi (Device Management)
• Dosya Yönetimi (File Management)
• Bellek Yönetimi (Memory Management)
• Ağ Yönetimi (Network Management)
Linux Kabuğu (Shell)
• Kabuk (Shell) bir kullanıcı programı veya bilgisayar-kullanıcı etkileşimi
için sağlanan bir ortamdır.
• Kabuk, standart giriş aygıtından (klavye) veya bir dosyadan okunan
komutları yürüten bir komut dili yorumlayıcısıdır.
• Kabuk, İşletim Sistemi çekirdeğinin bir parçası değildir, fakat
kullanıcıya sistem çekirdeği üzerinde programlar çalıştırmasına olanak
sağlar.
Çok Kullanılan Linux Kabukları
• BASH (Bourne-Again SHell)
• CSH (C SHell)
• KSH (Korn SHell)
• TCSH (TENEX C SHell)
• Linux işletim sistemlerinde varsayılan olarak BASH Kabuğu gelmektedir.
• BASH bir çok açıdan kullanıcı dostu ve kullanımı diğerlerine göre kolay
olduğu için tercih edilmiştir.
Linux Dosya Sistemi
- Linux’da, Unix’de olduğu gibi “Tekil Hiyerarşik Klasör Yapısını” benimsemiştir.
- Her şey / simgesiyle ifade edilen kök dizinden başlayarak dallanıp budaklanır.
- Veriler Klasörler içeresinde hiyerarşik bir düzen içinde saklanırlar.
Dosya İsimleri ve Yollar
• Linuxta dosya isimleri ve yollar Windows işletim sistemine benzer şekilde ifade edilir.
• Windows işletim sisteminden farklı olarak Linux işletim sisteminde dosya uzantısı kullanmak zorunlu değildir.
• /var/tmp
• /usr/local/lib
Bazı Özel Dizin İsimleri
• / Kök dizin (Linux İşletim sisteminde başlangıç dizinini ifade eder)
• . Mevcut Klasörü temsil eder
• .. Bir üst (ebeveyn) Klasörü temsil eder
• ~ O anki mevcut kullanıcı Klasörü (Home directory). Linux işletim
sisteminde her kullanıcı için bir Home klasörü oluşturulur.
• ÖRNEK
• ./dosya mevcut klasör içinde yer alan dosya alt klasörü
• ../burak/indir bir üst dizinde burak klasörü içerisinde yer alan indir klasörü
Linux Konsol Komutları
• Linux İşletim Sisteminde Konsol (Terminal) olarak adlandırdığımız
kabuk üzerinde kullanılan bazı yardımcı komutlar vardır.
• Linux komutlarını Windows’ta kullanılan Komut İstemcisi
(Command.com)’a benzetebilirsiniz.
• Linux Konsol komutları ve scriptleri BASH Kabuğu tarafından işletim
sistemi çekirdeği üzerinde icra edilir.
• Bu kısımda sık kullanılan bazı Linux komutları sizlere anlatılacaktır
Listeleme ve Dizin Komutları
• pwd : Sistemde bulunduğun yerdeki mevcut dizin yolunu
gösterir
• ls : Bulunulan klasör içerisindeki dosya ve klasörleri listeler.
• cd : Çalışmakta olduğunuz klasörü değiştirmek için kullanılır.
Klasörler arası geçişi sağlar.
• ÖRNEK:
• ls –l mevcut dizindeki tüm dosya ve klasörleri uzun listeler
• ls –a mevcut dizindeki gizli dosya ve klasörlerde dahil tüm içeriği listeler.
• Ls –l |more tüm içeriği sayfa sayfa gösterir.
Faydalı Komutlar
• who
• Sisteme bağlı olan tüm kullanıcıları gösterir
• whoami
• Sisteme bağlı olan mevcut kullanıcı adını verir
• ps
• Kullanıcıya ait o anda çalışmakta olan processleri gösterir
• ps aux
• Sistemde o anda çalışmakta olan tüm processleri gösterir
• cat
• Dosya oluşturma listeleme ve açmak için kullanılır.
• clear
• Çalışma ekranını temizler
• date
• Sistem tarih ve satini gösterir.
• cal
• Siyah ekranda takvim gösterir.
• echo
• Ekrana istenilen metin mesajını yazar.
Dosya yetkileri ve İzinler
• ls –l komutu ile dosyaları listelediğimizde ekranda dosya ve klasörlere
tanımlanmış olan yetkileri de görürüz.
• Bu yetkiler;
• r (read) okuma (4)
• w (write) yazma (2)
• x (execute) çalıştırma yetkileridir.(1)
• d (directory) ise bunun bir klasör olduğunu gösterir.
• l (link) etiketi varsa bu bir bağlantı etiketi veya kısayoldur
Yetkileri Değiştirmek
• Linux İşletim Sistemi üzerinde dosya ve klasör yetkilerini değiştirmek
için chmod komutu kullanılır.
• chmod <değer> <dosyaAdı>
• ÖRNEK: chmod 700 dosyaİsmi
dediğimiz zaman r ,w ,x yetkilerini vermiş oluruz.