Linux, İnternet üzerinde ilgili ve meraklı birçok kişi tarafından ortak olarak geliştirilmekte olan ve başta kişisel bilgisayarlar olmak üzere birçok platformda çalışabilen ve herhangi bir maliyeti olmayan bir işletim sistemidir.
Linux, serbestçe dağıtılabilen, çok görevli, çok kullanıcılı UNIX işletim sistemi türevidir.
32/64 bitlik versiyonları vardır.
Derleyiciler, Yorumlayıcılar ve birçok uygulamayı desteklemektedir.
Diğer işletim sistemleri ile birlikte çalışabilir.
Açık Kaynak kodlu olarak dağıtımı yapılmaktadır.
Linux Tarihçesi
Linux, 1991 yılında Finlandiyalı bir üniversite öğrencisi olan Linus Torvalds tarafından, daha eski işletim sistemlerinden birisi olan UNIX’in mimarisine ve POSIX standartlarına uygun şekilde sıfırdan yazılamaya başlanmıştır.
1992 yılında Linus Torvalds geliştirdiği bu çekirdek yazılımı daha çok geliştirici ve katkıcının desteğini alabilmek için özgür yazılım olarak GNU Genel Kamu Lisansı ile yayınlamaya başlamıştır.
Linux 1.0 Çekirdeği 1994 yılında; 2.2 Çekirdeği ise 1999 yılında yayınlanmıştır.
Günümüzde 100 milyondan fazla bilgisayarda kullanılmaktadır.
Açık Kaynak Kod (Open Software)
Açık kaynak yazılım veya açık kaynaklı yazılım veya kaynağı açık yazılım, kaynak kodu isteyen herkese açık olan yazılımlardır.
İnternet’teki yazılım geliştiriciler ve programcılar, bir yazılım parçası için kaynağı okuyabilir, yeniden dağıtabilir ve değiştirebilirler.
Programcılar kodu değiştirebilir, güncelleyebilir açıklarını kapatabilir ve istedikleri gibi kullanabilirler.
Linux Nereden Bulabilirim?
İnternet üzerinde birçok farklı Linux Dağıtımı bulabilirsiniz.
Bu dağıtımlar içeresinden ücretsiz olarak istediğinizi bilgisayarımıza indirmeniz mümkündür.
Bazı popüler Linux Dağıtımları • Ubuntu (Ubuntu, Kubuntu, Xbuntu, Mint) • SuSe Linux • RedHat Linux • Debian • Fedora • Elemantary OS • …
Bir Linux İşletim Sisteminde neler Bulunur?
Bir linux işletim sistemi içerisinde :
• Kernel • Grafik Kullanıcı Araüzü (GUI) • FTP, Mail, Browser, • Kelime işlemci programları, • Görev yöneticisi, sistem araçları • Üçüncü parti ücretsiz yazılımlar • …
Bulunurlar.
Linux İşletim Sistemi Yapısı
• Linux İşletim Sistemi temelde iki asna parçadan oluşur: • Linux Çekirdeği (Kernel) • Kabuk (Shell) • Kullanıcılar Kabuk üzerinden işletim sistemi ve üzerinde çalışmakta olduğu donanım ile iletişime geçerler. • Kernel donanım aygıtlarını yönetmekten sorumludur.
Linux Kernel
• Kernel Linux işletim sisteminin kalbidir. • Linux işletim sistemi donanım kaynaklarını yönetmekten sorumludur. • Bu donanım kaynakları; veri depolama, yazıcıda veri yazdırma, bellek ve dosya yönetimi, işlem yönetimi, ağ yönetimi gibi görevler ve bu görevleri yerine getiren bilgisayar donanımı bileşenleri olabilirler. • Kernel bilgisayara ait hangi kaynağın ne kadar süre ile ve kimler tarafından kullanılacağına karar verir. • İşletim sistemi için donanım kaynakları ve programlar arasında bir köprü görevi görmektedir.
Linux Kernel’in Görevleri
G/Ç Yönetimi (I/O Management) • İşlem Yönetimi (Process Management) • Aygıt Yönetimi (Device Management) • Dosya Yönetimi (File Management) • Bellek Yönetimi (Memory Management) • Ağ Yönetimi (Network Management)
Linux Kabuğu (Shell)
• Kabuk (Shell) bir kullanıcı programı veya bilgisayar-kullanıcı etkileşimi için sağlanan bir ortamdır. • Kabuk, standart giriş aygıtından (klavye) veya bir dosyadan okunan komutları yürüten bir komut dili yorumlayıcısıdır. • Kabuk, İşletim Sistemi çekirdeğinin bir parçası değildir, fakat kullanıcıya sistem çekirdeği üzerinde programlar çalıştırmasına olanak sağlar.
Çok Kullanılan Linux Kabukları
• BASH (Bourne-Again SHell)
• CSH (C SHell)
• KSH (Korn SHell)
• TCSH (TENEX C SHell)
• Linux işletim sistemlerinde varsayılan olarak BASH Kabuğu gelmektedir. • BASH bir çok açıdan kullanıcı dostu ve kullanımı diğerlerine göre kolay olduğu için tercih edilmiştir.
Linux Dosya Sistemi
Linux’da, Unix’de olduğu gibi “Tekil Hiyerarşik Klasör Yapısını” benimsemiştir.
Her şey / simgesiyle ifade edilen kök dizinden başlayarak dallanıp budaklanır.
Veriler Klasörler içeresinde hiyerarşik bir düzen içinde saklanırlar.
Dosya İsimleri ve Yollar
• Linuxta dosya isimleri ve yollar Windows işletim sistemine benzer şekilde ifade edilir. • Windows işletim sisteminden farklı olarak Linux işletim sisteminde dosya uzantısı kullanmak zorunlu değildir. • /var/tmp • /usr/local/lib
Bazı Özel Dizin İsimleri
• / Kök dizin (Linux İşletim sisteminde başlangıç dizinini ifade eder) • . Mevcut Klasörü temsil eder • .. Bir üst (ebeveyn) Klasörü temsil eder • ~ O anki mevcut kullanıcı Klasörü (Home directory). Linux işletim sisteminde her kullanıcı için bir Home klasörü oluşturulur.
• ÖRNEK • ./dosya mevcut klasör içinde yer alan dosya alt klasörü • ../burak/indir bir üst dizinde burak klasörü içerisinde yer alan indir klasörü
Linux Konsol Komutları
• Linux İşletim Sisteminde Konsol (Terminal) olarak adlandırdığımız kabuk üzerinde kullanılan bazı yardımcı komutlar vardır. • Linux komutlarını Windows’ta kullanılan Komut İstemcisi (Command.com)’a benzetebilirsiniz. • Linux Konsol komutları ve scriptleri BASH Kabuğu tarafından işletim sistemi çekirdeği üzerinde icra edilir. • Bu kısımda sık kullanılan bazı Linux komutları sizlere anlatılacaktır
Listeleme ve Dizin Komutları
• pwd : Sistemde bulunduğun yerdeki mevcut dizin yolunu gösterir • ls : Bulunulan klasör içerisindeki dosya ve klasörleri listeler. • cd : Çalışmakta olduğunuz klasörü değiştirmek için kullanılır. Klasörler arası geçişi sağlar.
• ÖRNEK: • ls –l mevcut dizindeki tüm dosya ve klasörleri uzun listeler • ls –a mevcut dizindeki gizli dosya ve klasörlerde dahil tüm içeriği listeler. • Ls –l |more tüm içeriği sayfa sayfa gösterir.
Faydalı Komutlar
• who
• Sisteme bağlı olan tüm kullanıcıları gösterir
• whoami
• Sisteme bağlı olan mevcut kullanıcı adını verir
• ps
• Kullanıcıya ait o anda çalışmakta olan processleri gösterir
• ps aux
• Sistemde o anda çalışmakta olan tüm processleri gösterir
• cat
• Dosya oluşturma listeleme ve açmak için kullanılır.
• clear
• Çalışma ekranını temizler
• date
• Sistem tarih ve satini gösterir.
• cal
• Siyah ekranda takvim gösterir.
• echo
• Ekrana istenilen metin mesajını yazar.
Dosya yetkileri ve İzinler
• ls –l komutu ile dosyaları listelediğimizde ekranda dosya ve klasörlere tanımlanmış olan yetkileri de görürüz.
• Bu yetkiler;
• r (read) okuma (4) • w (write) yazma (2) • x (execute) çalıştırma yetkileridir.(1) • d (directory) ise bunun bir klasör olduğunu gösterir. • l (link) etiketi varsa bu bir bağlantı etiketi veya kısayoldur
Yetkileri Değiştirmek
• Linux İşletim Sistemi üzerinde dosya ve klasör yetkilerini değiştirmek için chmod komutu kullanılır. • chmod <değer> <dosyaAdı> • ÖRNEK: chmod 700 dosyaİsmi
dediğimiz zaman r ,w ,x yetkilerini vermiş oluruz.
Bir sonraki Paralel programlama konusu için — Tıklayınız